İnsanların var olma savaşları milyonlarca yıldır sürmektedir. Bu savaş sırasında uyum yaparak evrimleşen tek şey biyolojimiz değil, duygu ve davranışlarımız da değişim göstermektedir. Süreç içerisinde ilkel alt benlikten (id) ayrılan benlik (ego) evirilerek bazı savunma mekanizmaları geliştirmiştir. Bunlarda tıpkı fiziksel ve biyolojik olarak evrilirken vücudumuzun geliştirdiği savunma silahları gibidir.  
İnsan biyolojisini düşünecek olduğumuz zaman, bir dış tehlike ile karşılaştığında bu durumdan kaçabilir ya da savaşabilir. Benliğin savunma mekanizmaları da bu şekildedir ancak, savunma mekanizmalarında kişinin içinden (id veya süperegodan) gelen bir tehlike vardır. Dolayısıyla, bunlar içten gelen dürtü ya da var olan içsel dengeyi sarsabilecek uyarana karşı savunma yollarıdır. İçten gelen dürtü (yani tehlike) ve buna karşı üretilen savunma yolları da bilinçdışıdır. Savunma mekanizmaları bizim bu tehlikelere karşı uyum sağlamamızı kolaylaştırır. Bazen de işlevsiz hale de gelebilir. Örnek olarak, insandaki akyuvarları mikroplara karşı vücudu korumak için savaşır, bu çok normaldir. Ancak akyuvarlar çok fazla faaliyet gösterip vücut ısısını yükselterek hastalanmaya neden oluyorsa buna karşı önlemler ya da ek tedavi şekilleri düşünülür. Savunma mekanizmaları için de aynı şey geçerlidir.
İnsanlar id adı verilen içgüdüsel enerji ile dünyaya gelir ve kişinin yaşamak için gerekli olan cinsellik ve saldırganlık içgüdülerinden oluşmaktadır. İd sonucu düşünülmeksizin haz alma ve doyurulma çabası içindedir. Süperego adı verilen mekanizma ise toplumun istek ve yargılarına uyum sağlamayı içerir. Süperego kişinin ailesi ve toplum tarafından öğretilen normları içerip ödül ve ceza ile pekiştirilir. İd’ in sürekli hazza ulaşma çabası ve süperegonun o hazzı erteleme çabası kişide çatışmaya neden olur ve böyle durumlarda ego devreye girerek iki uç noktanın ortasını bulmaya çalışarak çatışmanın azalmasını sağlamaya çalışır.
Ego yeterince gelişemeyip işlevini yerine getiremediği durumlarda denge sağlanabilmesi adına kişi savunma mekanizmaları kullanmaya başlar. Eğer ego yükselen kaygıyı dengeleyemezse, onun bir kısmını bastırabilir (repression), onu dışarı yansıtabilir (projection), onu yadsıyabilir (denial), onu tespit ederek (fixation) yaşayabilir, bunların dışında geri çekilebilir (regression), şakaya vurabilir (humor), baskı altında gizleyebilir (suppression), duyguların bedensel olarak dönüşüm sağlayarak başedebilir (conversion), olumlu düşünceler ile polyannacılık oynayabilir, mantığa bürüyerek durumu kolaylaştıabilir (rationalization), ya da karşıt tepki kurgusu (reaction formation) ile denge kurabilir. Bahsedilen savunma mekanizmalarını tek tek ele alım;
Bastırma (Repression)            
Kişinin hatırlamak ve hissetmek istemediği şeyleri bilinç dışına atma çabasıdır. İstenmeyen duyguların bilinçten uzaklaştırılmaya çalışılmasıdır. Ancak Freud’a göre hiçbir ihtiyaç tamamen bastırılamaz ve rüyalarda, dil sürçmesi gibi durumlarda tekrardan ortaya çıkar.
Dışarı Yansıtma (Projection)            
Kişi içindeki toplumun kabul etmeyeceği güdü ve isteklerini dışa yansıtarak, bu istekleri başkalarına yansıtmasıdır. Bireyin kendi kişilik yapısını başka bireylerde görme eğilimi yansıtma sonucu oluşmaktadır. Örneğin aldatma eğiliminde olan bir birey, sevgilisinin onu aldattığını düşünerek kanıtlar arama peşine düşer
Yadsıma, İnkar (Denial)            
Bu savunma mekanizması en ilkel savunma mekanizmalarından biridir. Bireyin bilinçaltına girmesine tahammül edilemeyen his, fikir ya da anılarını sanki yokmuş, yaşanmamış gibi hissetmesine denir. Kişi kimi zaman kınanmaktan ve eleştirilmekten çekindiği için, kimi zamanda cezalandırılmaktan ve suçlanmaktan korktuğu için bazı duyularını ve düşüncelerini yok sayar. Kişinin hastalığı olduğunu öğrendiği zamanlarda bu durumu kabullenmek kolay olmayacağından inkar ederek, tedavi görmesi gereken bir kişinin hastalığı kabul etmemesi, tedavisini geciktirip hastalığın ilerlemesi gibi kötü sonuçlara yol açabilir.
Saplantı (Fixation)            
Kişinin çocukluk çağında öneme sahip bir dönemle ilgili kişiye, nesneye ya da olaya bağlı kalmak ve saplanmaktır. Bu gelişme dönemlerinde saplantı geliştirmeyen bireylerde sağlıklı kişilik yapısı gelişmektedir. Örnek olarak, oral (ağız) döneminde saplantı yaşayan bir bireyden alkol veya sigara bağımlılığı geliştirmesi gibi
Gerileme (Regression)            
Kişinin istek ve ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda olması gereken olgunluk düzeyinden daha basit bir olgunluk düzeyine inerek gerileme mekanizması olarak kabul edilir. Yetişkin bir bireyin stresli durumlarda kekelemesi, kendi yaş düzeyinin altında cevaplar vermesi örnek olarak gösterilebilinir ya da ergenlik dönemindeki bir çocuğun yaşadığı olaylardan sonra alt ıslatma problemi yaşaması da bir diğer örnektir.
Şakaya vurma (Humor)            
Bireyde kaygı uyandıran olay, durum ya da duyguların ciddiye alınmamasıdır. Böylece birey kendini daha rahatlamış hissederek olumsuz duygulardan kurtulabilir. Örneğin, görme engelli bir bireyin sürekli görme ile ilgili şakalar yapması.
Baskı ( Suppression)            
Bireyin bilinçli olarak duygu, düşünce ve kaygı uyandıracak durumları yok sayması, ertelemesidir. Böylece kişi kendini daha rahatlamış hissedecektir. Bu savunma mekanizması diğer bütün savunma mekanizmalarına temel teşkil eder. Bastırılan bütün duygular, anılar, istekler genellikle simgesel olarak rüyalarda belirirler. Bastırılan dürtüler birey yetişkinlik dönemine geldiğinde davranış problemlerine neden olabilir. Örneğin, cinsel problemler, evlilik problemleri, günlük yaşamda dil ve hareket sürçmeleri gibi.
Duygu Dönüşümü (Conversion)            
Ruhsal olarak var olan çatışmanın sonucunda bedende simgesel olarak belirtisi ya da yakınmalar olarak dışavurumudur. Örnek olarak, sınavdan düşük alacağı beklentisiyle sınava giren bir öğrencinin sınav esnasında bayılması verilebilir.
Poyannacılık              
Mantığa bürümenin bir farklı versiyonu olan bu savunma mekanizması yaşanılan her olumsuzluğu ya da düş kırıklığında olumlu yönü görme çabasıdır. Örneğin, çantasını çaldıran bir kadının bu durumu “bana ders oldu çok iyi oldu” şeklinde yorumlaması.
Mantığa Bürüme (Rationalization)            
Kişinin, kendi yetersizliklerinden dolayı gerçekleştiremediği istekleri sonucundaki başarısızlıklarına karşı oluşturduğu mazeretlerdir. Sınavdan kötü not almasını evdeki elektriklerin kesilmesine bağlayan öğrenci mantığa bürüme savunma mekanizmasını kullanmaktadır. Mantığa bürüme insanların en çok başvurduğu savunma mekanizmalarından birisidir. İnsanlar kendilerini doğru olmayan ama mantığa uygun nedenlerle kendini savunmaya çalışır.
Karşıt Tepki Geliştirme (Reaction Formation)            
Kişinin suçluluk duygusu yaratan olaylara karşı, bu isteklerinin tam tersi davranışlar göstererek benliğini koruma çabasına girmesidir. Örneğin senelerce sigara içen birisinin bıraktıktan sonra sigara içen kişilere çok sert davranışlar göstererek kendini rahatlatması karşıt tepki gösterme olarak nitelendirilebilinir.
Psikolog & Aile Danışmanı
Gamze Hasandayıoğlu